ارز دیجیتال ملی چیست؟

آیا تا کنون به ترکیب ارزهای فیات و رمز ارزها فکر کرده‌اید؟ برای مثال تصور کنید که نسخه‌ای دیجیتالی از پول رایج کشور وجود داشت که برای پرداخت‌ها و امور مالی مختلف از آن استفاده می‌کردید. تمام این تصورات تا حدودی محقق شده است. ارز دیجیتال ملی یا مرکزی تعریف نسخه دیجیتالی از ارز فیات کشورهای مختلف است که زیر نظر بانک مرکزی همان کشور عرضه می‌شود. با افزایش محبوبیت بازار رمز ارزها بین مردم بانک‌های مرکزی برای جلوگیری از خارج شدن کنترل اوضاع اقتصادی از دستان خود به فکر ارائه پول دیجیتال افتادند. بدین ترتیب می‌توان آینده پول در دنیا را در فضایی دیجیتال تصور کرد. در ادامه این مقاله به سوالاتی مثل ارز دیجیتال بانک مرکزی یا ملی چیست پاسخ خواهیم داد و ضمن بررسی مزایا و معایب آن به معرفی کشورهایی که در حال عرضه ارز دیجیتال ملی خود هستند نیز می‌پردازیم.

ارز دیجیتال ملی یا بانک مرکزی (CBDC) چیست؟

به‌طورکلی، ارز دیجیتال ملی نوعی پول نقد الکترونیکی است که مانند ارزهای فیات سنتی به دارندگان اجازه می‌دهد به خدمات بانک مرکزی دسترسی داشته باشند. کسب‌وکارها و افراد با استفاده از این پول الکترونیکی می‌توانند پرداخت‌ها و نقل‌وانتقالات خود را انجام دهند. ارز دیجیتال ملی واسطه‌هایی همچون بانک‌های تجاری را از میان برمی‌دارد و به مشتری اجازه می‌دهد ارتباطی بی‌واسطه با بانک مرکزی برقرار کند. بدین‌ترتیب، افراد می‌توانند تراکنش‌های خود را مستقیماً با یکدیگر انجام دهند و نگران خطرهایی مانند ورشکستگی واسطه‌های مالی نباشند. آنچه سبب شد بانک‌های مرکزی به فکر ایجاد ارزهای دیجیتال ویژه خود باشند، ترس ازدست‌دادن کنترل بر عرضه پول و سیستم‌های پرداخت پس از اوج‌گرفتن محبوبیت ارزهای دیجیتال بود. بی‌شک، گسترش انواع پرداخت که تحت‌نظارت هیچ نهاد مرکزی یا دولتی نیست، می‌تواند تسلط بانک‌های مرکزی بر عرضه پول و ثبات اقتصادی را تضعیف کند. ایده ارز دیجیتال ملی مدیون فناوری بلاک چین در ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین است. با‌این‌حال، تفاوت‌های مهمی بین این دارایی‌های دیجیتال وجود دارند. بانک‌ها باید سوابق مالی همچون میزان سپرده افراد و تاریخچه تراکنش‌های انجام‌شده را پیگیری کنند. دفترکل توزیع‌شده به این نهادها اجازه می‌دهد چندین نسخه از تاریخچه تراکنش‌ها را دراختیار داشته باشند و از صحت داده‌ها مطمئن شوند. باوجوداین برخلاف بلاک چین‌های عمومی، نسخه‌های بلاک چین مربوط به ارزهای دیجیتال ملی فقط در دست نهادهای مالی مجزایی هستند که در‌نهایت، بانک مرکزی آن‌ها را مدیریت می‌کند. در‌واقع، دسترسی به بلاک چینی که ارزهای دیجیتال ملی استفاده قرار می‌کنند، به مجوز ویژه بانک مرکزی احتیاج دارد. ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت کوین و اتریوم قانون‌گذاری مشخصی ندارند؛ ازاین‌رو، ارزش خود را برمبنای کاربردپذیری و میزان استقبال سرمایه‌گذاران به‌دست آورده‌اند و همواره با نوسان‌های شدید توأم هستند. درمقابل، ارزهای دیجیتال ملی به ارز بومی کشور وابسته‌اند و به‌‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که ارزشی ثابت و ایمن داشته باشند. علاوه‌بر‌این، ارزهای دیجیتال ملی پایگاه‌داده‌ متمرکزی دارند که تحت‌کنترل بانک مرکزی است. این پایگاه داده شماره سریال منحصربه‌فردی برای هر «کوین الکترونیکی» عرضه می‌کند تا آن کوین شناسایی و رهگیری شدنی باشد. در‌مجموع، به‌نظر می‌رسد قابلیت‌های منحصربه‌فرد بلاک چین حتی توجه نهادهای متمرکز را هم جلب کرده است. کریستالینا جورجیوا (Kristalina Georgieva)، مدیرعامل صندوق بین‌المللی پول، در سخنرانی فوریه‌۲۰۲۲ خود در شورای آتلانتیک، درباره این موضوع گفته است: تاریخ پول در حال ورود به فصل جدیدی است. کشورها درحالی‌که تلاش می‌کنند انواع جدید و دیجیتالی پول را آزمایش کنند، به‌دنبال حفظ جوانب مهم سیستم‌های پولی و مالی سنتی خود هستند.

مزایای ارز دیجیتال ملی:

ممکن است قبلا عبارت “banking the unbanked” را در رابطه با ارزهای رمزپایه شنیده باشید. این عبارت اشاره به افرادی در سراسر جهان دارد که هیچ حسابی در بانک‌ها نداشته و در واقع از خدمات بانکی بی‌بهره هستند. اگرچه این ایده جذابیت‌هایی دارد، اما ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی می‌توانند بهتر از ارزهای رمزپایه غیر متمرکز مانند بیت کوین به این هدف دست یابند. هر شهروند قانونی که به راحتی به یک حساب بانکی معمول دسترسی داشته باشد، می‌تواند دامنه خدمات مالی دریافتی خود را افزایش دهد. مزیت دیگر پیشرفت‌های فناوری که ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) می‌تواند به همراه داشته باشد، ترمیم اساسی سیستم پول است. در حالی که بخش عمده‌ای از پول فیات اساسا اعداد موجود در یک پایگاه داده است، اما بیشتر زیرساخت‌ها کاملا قدیمی هستند. ارسال ایمیل در بعد از ظهر روز تعطیل همان‌طور که باید، چند ثانیه طول می‌کشد. در حالی که به لطف سیستم مالی پیچیده و ناکارآمد فعلی، ارسال پول می‌تواند چندین روز زمان ببرد. طی اقدامات اقتصادی در مواجه با بیماری همه‌گیر کووید-19، مشاهده شد که بانک‌های مرکزی باید سریع‌تر از هر زمان دیگری اقدام کنند. CBDC ممکن است بانک‌های مرکزی و موسسات مالی را قادر سازد تا تغییرات سیاست پولی را مستقیما و سریع‌تر از گذشته اعمال کنند. این امر می‌تواند امکان تغییر اساسی در نحوه عملکرد بانکداری مرکزی را به دنبال داشته باشد.

نتیجه گیری:
اینکه رمزارز ملی چیست مشخص است، یک ارز دیجیتالی است که در هر کشور و برای استفاده از آن داخل کشور استفاده می‌شود. البته می‌توان از آن در سطح بیت المللی نیز استفاده کرد اما بیشترین کاربرد آن همانطور که از نامش پیداست ملی است. در کشور ما نیز پروژه آن آغاز به کار کرده است اما اینکه این پروژه تا چه اندازه موفق خواهد بود و اینکه چه زمانی به مرحله بهره‌برداری می‌رسد هنوز مشخص نیست. به هر حال موفقیت رمزارز ملی یا همان ارز دیجیتال وطنی می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند و در صورت استفاده مردم ایران از آن می‌تواند باعث شود که ارز دیجیتال کشورمان با افزایش ارزش مواجه شود.